Ο Δον Κιχώτης είναι ένας ήρωας που προσπαθεί απεγνωσμένα να δώσει νόημα στον εαυτό του μέσα από τη σχέση με τους Άλλους και με τον κόσμο. Επειδή όμως ο κόσμος είναι σκληρός, ο ίδιος επινοεί μια πραγματικότητα που να αντέχεται: έναν κόσμο με γενναιότητα, έρωτα, πίστη και ιδεώδη. Η «τρέλα» του δεν είναι παρά μια κραυγή ενάντια στον αποσυνδεδεμένο κόσμο. Είναι μια δημιουργική άμυνα για να αντέξει την εσωτερική του ερημιά. Η φαντασίωση του τον σώζει από τον αφανισμό.
Η σχέση του με τον Σάντσο Πάντσα είναι συν-εξαρτώμενη αλλά και δημιουργική: ο ένας χρειάζεται τον άλλο για να υπάρξει. Ο διάλογος τους είναι ένας εσωτερικός διάλογος ανάμεσα στο ιδεώδες και το εφικτό, την φαντασίωση και την ασφάλεια. Ο Σάντσο είναι η φωνή της πραγματικότητας, της επιβίωσης, είναι μέρος του ίδιου του ψυχισμού του Δον Κιχώτη.
Η Δουλτσινέα δεν υπάρχει ως τέτοια, είναι μια επινόηση αλλά γι’ αυτό και τόσο σημαντική από σχεσιακή άποψη. Είναι το αντικείμενο της επιθυμίας που συγκρατεί τον ψυχικό κόσμο του Δον Κιχώτη σε συνοχή. Είναι η ανάγκη του να υπάρχει για κάποιον, να αναγνωριστεί μέσα από τα μάτια του, να αγαπηθεί. Είναι ο Άλλος που τον καθρεφτίζει ως Ιππότη. «Αν υπάρχω ως ιππότης γι’ αυτήν, τότε είμαι κάποιος».
Ο Δον Κιχώτης, στο τέλος του έργου, καλείται να αναγνωρίσει την πραγματικότητα και να απαρνηθεί την φαντασίωση. Αυτό συνιστά ένα δραματικό ψυχικό «θάνατο» για τον ίδιο. Όταν “θεραπεύεται”, πεθαίνει αφού δεν υπάρχει πια σχέση να φαντασιώνεται. Στην περίπτωση του Δον Κιχώτη, η επαφή με το πραγματικό δεν οδηγεί στη ζωή, αλλά στη ματαίωση. Δεν πεθαίνει απλώς ο ήρωας, πεθαίνει εκείνος που δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη φαντασίωση. Η φαντασίωση, όσο μακριά κι αν φαίνεται από την πραγματικότητα είναι συχνά ένα βαθιά σχεσιακό υλικό καθώς μιλά για τον Άλλο που δεν υπήρξε ποτέ όπως τον χρειαζόμασταν. Αυτή η φαντασίωση είναι αποτέλεσμα των τραυμάτων, των αναγκών και των επιθυμιών που αδυνατεί το άτομο να εκπληρώσει μέσα από τις πραγματικές σχέσεις του όσο ατελείς κι αν είναι.
Ο Δον Κιχώτης δεν μας καλεί να τον πιστέψουμε, μας καλεί να αναρωτηθούμε. Τι αξίζει τελικά περισσότερο;
